Kennis over leren

17-8-2023

De visie op leren is een gezamenlijke kennisbasis over hoe kinderen leren en wat je wilt dat leerlingen uiteindelijk bereiken: deze onderwijsdoelen vertegenwoordigen de publieke waarde van het onderwijs. De visie dient duidelijk geformuleerd te zijn en helder gecommuniceerd te worden. Het is de taak van de schoolleider om ervoor te zorgen dat iedereen werkt vanuit een duidelijke en gedeelde visie op leren en gedrag (Bennet, 2017 en Bergsen, Meester en Freriks, 2021).

Er is steeds meer bekend over hoe we leren en diverse ineffectieve theorieën zijn ontkracht. Verschil in leerstijlen is niet bewezen en het effect van verschil in capaciteiten wordt overschat (Kirschner, 2018 en Ahsman, 2021). Factoren die wel invloed hebben op leren zijn: het hebben van een goede leerkracht, didactiek, voeding, thuisomgeving, etc. (Ahsman, 2022).

De meest effectieve leertheorie komt uit de cognitieve psychologie (Ahsman, 2022). Leren is hier gedefinieerd als informatieverwerking, waarbij een andere kennisstructuur in het lange termijn geheugen ontstaat. Informatie wordt doorgeven van cel naar cel door het leggen van verbindingen. Hoe meer kennis iemand heeft, hoe sterker de verbindingen zijn. Dit is zichtbaar in het brein en meetbaar met hersenonderzoek. Alle leerlingen leren op dezelfde manier door deze werking van het brein.

Het lange termijn geheugen heeft een onbeperkte opslagcapaciteit. De beperkende factor bij het leren is het werkgeheugen. Dit heeft een vaste, beperkte capaciteit. Nieuwe kennis moet door het werkgeheugen in het lange termijn geheugen terecht zien te komen. Het werkgeheugen kan overbelast raken door te veel nieuwe informatie, stress en complexiteit: cognitieve overbelasting. In dat geval kan geen nieuwe informatie meer worden opgenomen (Ahsman, 2021 en Kirschner, 2018).

Bij cognitieve overbelasting kunnen interne en externe hulpbronnen worden ingezet om overbelasting te verminderen (Surma et al, 2019). Interne hulpmiddelen zijn bijvoorbeeld: retrieval practice; het regelmatig herhalen van lesstof, interleaving practice; het afwisselen van onderwerp en type vragen, waardoor het brein continu aan het werk wordt gezet, of spaced practice; het spreiden van leermomenten in de tijd, hierdoor worden verbindingen tussen neuronen in de hersenen versterkt.

Externe hulpmiddelen zijn bijvoorbeeld het gebruik van een rekenmachine, begeleiding van de docent of een stappenplan (Surma et al, 2019). Beginners leren een probleem beter oplossen door eerst een stappenplan met een uitgewerkte oplossing van een expert te bestuderen, in plaats van het zelf proberen op te lossen (Ahsman, 2022). Tot slot wordt kennis na verloop van tijd ook weer vergeten wanneer het niet wordt gebruikt, het zogenaamde “vergeeteffect” (Ahsman, 2021).

Met de juiste wijze van aanbieden van de leerstof door de leerkracht en gebruik maken van interne en externe hulpbronnen kunnen leerlingen alles leren, zowel kennis en vaardigheden als gedrag (Ahsman, 2022 en Ericsson & Pool, 2017). Dit rechtvaardigt het hebben van hoge normen en verwachtingen voor alle leerlingen voor wat betreft leren en gedrag.

 

Referentielijst:

Ashman, G. (2021). Dit is goed onderwijs. Een evidence-informed gids voor leraren. Amsterdam University Press.

Ashman, G. (2022). Dit is goede didactiek. Leraren die effectief lesgeven. Amsterdam University Press.

Bennet, T. (2017). Creating a Culture: How school leaders can optimise behaviour : Independent review of behaviour in schools. Geraadpleegd op 30 november 2022, van https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/602487/Tom_Bennett_Independent_Review_of_Behaviour_in_Schools.pdf

Bergsen, S., Meester, E. & Freriks, M. (2021). Hoe ervaart een schoolleider de ontwikkeling naar een plg? De vijf dimensies van een professionele leergemeenschap. BSM, 2021(1), 20–23.

Kirschner, P.A. (2018). Cognitieve belastingtheorie eenvoudig uitgelegd. Blogcollectief Onderzoek Onderwijs. Geraadpleegd op 25 december 2022, van https://onderzoekonderwijs.net/2018/11/20/cognitieve-belasting-theorie-eenvoudig-uitgelegd/

Surma, T., Vanhoyweghen, K., Sluijsmans, D., Camp, G., Muijs, D., Kirschner, P. A., & Arkenbout, J. L. C. (2019). Wijze lessen: twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek. Ten Brink Uitgevers.